Πολλές φορές το σχολείο μοιάζει φυλακή για τους μαθητές. Για τους έγκλειστους μαθητές των φυλακών νέων όμως το σχολείο σημαίνει ελευθερία.
Φυλακές ανηλίκων δεν υπάρχουν πια, με αυτή την ονομασία τουλάχιστον. Την θέση τους έχουν πάρει τα «ειδικά καταστήματα κράτησης νέων» και αυτό γιατί οι ηλικίες των νέων-παιδιών που κρατούνται ξεκινάει από τα 15 και φτάνει μέχρι και τα 25 έτη.
Η Ελλάδα διαθέτει 3 Ειδικά Καταστήματα Κράτησης Νέων: Το Ειδικό Κατάστημα Κράτησης Νέων Αυλώνα, το Ειδικό Κατάστημα Κράτησης Νέων Βόλου και το Αγροτικό Σωφρονιστικό Κατάστημα Ανηλίκων Κασσαβέτειας στον Αλμυρό Βόλου. Τα ανήλικα κορίτσια κρατούνται στο Τμήμα Ανήλικων Νεανίδων στο κατάστημα κράτησης Γυναικών Ελαιώνα Θηβών.
Συνολικά αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα κρατούνται 575 ανήλικοι ηλικίας από 15 έως 25 ετών. κρατούνται 575 ανήλικοι ηλικίας κυρίως από 15 έως 21 ετών. 35 από αυτούς είναι ηλικίας από 21 έως 25 χρόνων.
Αριθμητικά τα… πρωτεία έχει το Ειδικό Κατάστημα Κράτησης Νέων Αυλώνα όπου κρατούνται συνολικά 365 νέοι, περίπου 90 είναι Έλληνες, ακολουθεί το Ειδικό Κατάστημα Κράτησης Νέων Βόλου με περίπου 149 ανήλικους στο οποίο κρατούνται αποκλειστικά αλλοδαποί, το Αγροτικό Σωφρονιστικό Κατάστημα Ανηλίκων Κασσαβετείας με 34 ανηλίκους-μόνο 9 έλληνες και τέλος στο κατάστημα κράτησης Γυναικών Ελαιώνα Θηβών κρατούνται 19 ανήλικες, 3 εκ των οποίων είναι ελληνίδες.
Ποιοι είναι οι ανήλικοι όμως που περνούν το κατώφλι των φυλακών; Περιορισμός σε ειδικό κατάστημα κράτησης νέων επιβάλλεται μόνο σε ανηλίκους που έχουν συμπληρώσει το δέκατο πέμπτο έτος της ηλικίας, εφόσον η πράξη τους, αν την τελούσε ενήλικος, θα ήταν κακούργημα και εμπεριέχει στοιχεία βίας, στρέφεται κατά της ζωής ή της σωματικής ακεραιότητας ή τελείται κατ' επάγγελμα ή κατ' εξακολούθηση όπως ληστεία, ανθρωποκτονία, επικίνδυνη σωματική βλάβη, εμπόριο ναρκωτικών και γενικότερα κακουργηματικές πράξεις που γίνονται επανειλημμένως ή και για βιοποριστικούς λόγους.
Οι νεαροί κρατούμενοι επιτρέπεται να παραμείνουν στα ειδικά καταστήματα κράτησης νέων και μετά τη συμπλήρωση του 21ου έτους της ηλικίας τους, για λόγους όπως η ολοκλήρωση των σπουδών τους ή κάποιου προγράμματος επαγγελματικής κατάρτισης που ήδη παρακολουθούν.
Στο Ειδικό Κατάστημα Κράτησης Νέων Βόλου από το 2001 λειτουργεί γυμνάσιο (ως παράρτημα του 6ου Γυμνασίου Βόλου) το οποίο παρακολουθούν 30 ανήλικοι και από φέτος λειτουργεί δημοτικό σχολείο το οποίο παρακολουθούν 50 άτομα.
Στο Αγροτικό Σωφρονιστικό Κατάστημα Ανηλίκων Κασσαβετείας λειτουργεί μονοθέσιο δημοτικό σχολείο από το 1984 και σήμερα φοιτούν σε αυτό 12 ανήλικοι εκ των οποίων 8 έλληνες.
Στις εγκαταστάσεις των φυλακών γυναικών Ελαιώνα λειτουργεί εδώ και 3 χρόνια σχολειό δεύτερης ευκαιρίας, γυμνάσιο και λύκειο, το οποίο παρακολουθούν περίπου 6 ανήλικες στις τάξεις του γυμνασίου. Υπάρχει και ένα τμήμα διδασκαλίας για απόκτηση απολυτήριου δημοτικού.
Όλοι οι κρατούμενοι μαθητές έχουν το επιπλέον κίνητρο ότι η μία ημέρα παρακολούθησης μετράει σαν δύο ποινής. Η παρακολούθηση είναι προαιρετική.
Σχολείο Καταστήματος Κράτησης Νέων Αυλώνα
 |
| Αίθουσα του Γυμνάσιου-Λυκείου Φυλακών Αυλώνα |
Ο Αυλώνας απέχει σαράντα πέντε χιλιόμετρα από την Αθήνα μέσω της εθνικής οδού Αθηνών – Λαμίας. Η έξοδος βρίσκεται στον κόμβο της Μαλακάσας προς Ωρωπό. Είναι μια περιοχή πολύ δύσκολη ιδιαίτερα τον χειμώνα που εύκολα κλείνει από τα χιόνια, ενώ το καλοκαίρι η ζέστη είναι ανυπόφορη. Ένα χιλιόμετρο πριν το χωρίο του Αυλώνα βρίσκονται οι ομώνυμες φυλακές ανηλίκων. Το παλαιό κτίριο της φυλακής αυτής λειτουργούσε ως στρατιωτικό κατάστημα κράτησης με τη ονομασία Στρατιωτική Φυλακή Αυλώνα μέχρι και τα μέσα τις δεκαετίας του ’90. Το 1998 το πρώην Σωφρονιστικό Κατάστημα Ανηλίκων Κορυδαλλού (ΣΚΑ) μεταφέρθηκε στις εγκαταστάσεις των στρατιωτικών φυλακών και μετατράπηκε σε Ειδικό Κατάστημα Κράτησης Νέων Αυλώνα (ΕΙΚΚΝΑ).
Εδώ κρατούνται σήμερα 365 νέοι, ηλικίας 15-έως 25 ετών, και περίπου 90 είναι Έλληνες και οι υπόλοιποι αλλοδαποί. Το πρόβλημα του υπερπληθυσμού υπάρχει και εδώ όπου η χωρητικότητα του κτιρίου που κανονικά δεν θα έπρεπε να ξεπερνά τους 300.
Η επιδίωξη της διεύθυνσης και του σωφρονιστικού προσωπικού είναι να γίνεται κάποιος διαχωρισμός των κρατούμενων νέων ανάλογα το αδίκημα, την ηλικία, την εθνικότητα.
Οι ανήλικοι κρατούμενοι έχουν και το δικαίωμα λήψης αδειών από τι στιγμή που δεν εκκρεμεί καταδικαστική απόφαση και έχουν εκτίσει το 1/5 τις ποινής τους, ενώ συνυπολογίζονται και άλλοι παράγοντες όπως η ύπαρξη κηδεμόνα ή οικείου προσώπου που θα τους φιλοξενήσει, η συμπεριφορά και φυσικά το αδίκημα που έχουν διαπράξει.
 |
| Graffiti σε τοίχο των φυλακών Αυλώνα |
|
Στις φυλακές ανηλίκων Αυλώνα λειτουργεί σχολείο Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Το Δημοτικό Σχολείο είναι από τα πιο παλιά των φυλακών ανηλίκων πανελλαδικά καθώς η λειτουργία του ξεκινά από τη δεκαετία του ’70, η οποία συνεχίστηκε και μετά την μεταφορά του Σωφρονιστικό Καταστήματος Ανηλίκων Κορυδαλλού στον Αυλώνα. Το Δημοτικό σχολείο είναι τριθέσιο, έχει 3 δασκάλους και 72 εγγεγραμμένους μαθητές, ενώ καθημερινά παρακολουθούν κατά μέσο όρο 60 μαθητές.
Το Γυμνάσιο των φυλακών Αυλώνα ξεκίνησε την λειτουργία του 2000- το πρώτο σε σωφρονιστικό κατάστημα- και το Λύκειο το 2003. Στο Γυμνάσιο υπάρχουν 212 και στο Λύκειο 27 εγγεγραμμένοι μαθητές. Κατά μέσο όρο παρακολουθούν τα μαθήματα 140 με 150 άτομα καθημερινά. Η παρακολούθηση των μαθημάτων είναι προαιρετική και επιπλέον κίνητρο αποτελεί το γεγονός ότι η μία ημέρα παρακολούθησης αντιστοιχεί με δύο ποινής. Πρόσφατα έγκλειστος μαθητής του της Β Λυκείου Φυλακών Αυλώνα βραβεύτηκε από την Ελληνική Μαθηματική Εταιρεία για τη διάκρισή του στον ετήσιο μαθηματικό διαγωνισμό.
Νομοθεσία και συνθήκες κράτησης νέων
Με το νόμο 3860, που ψηφίσθηκε τον Ιούνιο του 2010 έγιναν ορισμένες σημαντικές βελτιώσεις στην ποινική νομοθεσία για ανήλικους δράστες, οι οποίες αφορούν στη μείωση των ορίων των επιβαλλόμενων ποινών, την αύξηση της ηλικίας για την ποινή του σωφρονισμού από τα 13 στα 15 έτη, το δικαίωμα παράστασης και ακρόασης του ανηλίκου κατηγορουμένου, την κατάργηση του αυτοφώρου, τη μείωση της διάρκειας προσωρινής κράτησης από τους 9 στους 6 μήνες, τον υποχρεωτικό διορισμό συνηγόρου καθώς και την εξειδίκευση των δικαστών ανηλίκων. Τέλος η μεγαλύτερη ποινή κάθειρξης σε ανήλικο δεν μπορεί κατ’ αρχήν να έχει διάρκεια μεγαλύτερη των δέκα ετών, ενώ πριν ήταν το όριο τα 20 έτη. Θα μπορεί σε εξαιρετικές περιπτώσεις ιδιαίτερα σοβαρών εγκλημάτων να ανέρχεται μέχρι 15 έτη.
Η περσινή έκθεση, μετά από επιτόπια αυτοψία, του Συνηγόρου του Πολίτη στις φυλακές Αυλώνα, υπογράμμιζε το πρόβλημα του υπερπληθυσμού. Συγκεκριμένα ανέφερε ότι ο σωφρονιστικός κώδικας προβλέπει ότι «δεν πρέπει να υπερβαίνει τους τριακόσιους κρατουμένους» η δυναμικότητα των καταστημάτων σωφρονισμού. Σε ότι αφορά το ΕΚΚΝΑ, τόνιζε ότι μέχρι το 1999 η προβλεπόμενη χωρητικότητα ήταν 150 κρατούμενοι, ενώ από το 2000 ορίστηκε σε 308.
Φέτος στις 27-1-2011 κλιμάκιο του Συνηγόρου του Πολίτη ξανά επισκέφτηκε το κατάστημα νέων Αυλώνα. Σύμφωνα με τον Συνήγορο του Παιδιού κ. Γιώργο Μόσχο το πρόβλημα της συμφόρησης του Καταστήματος όχι μόνο παραμένει, αλλά ενίοτε κλιμακώνεται. Η διαπίστωση μάλιστα αυτή αποκτά ιδιαίτερη σημασία, εάν ληφθεί υπόψη ότι πρόσφατα επήλθαν μεταρρυθμίσεις στη νομοθεσία, οι οποίες αναμενόταν να επιφέρουν και μείωση του πληθυσμού των ανηλίκων και νέων κρατουμένων.
Σύμφωνα με τον συνήγορο του πολίτη χαρακτηριστικό είναι ότι κατά καιρούς έχουν επιστρατευθεί ακόμη και οι χώροι των «Πειθαρχείων», στους οποίους τοποθετούνται για τις ανάγκες των κρατουμένων πρόχειρα κρεβάτια, ενώ κατά τα περιόδους 40-50 άτομα κοιμούνταν στο πάτωμα.
Όσον αφορά στις συνθήκες διαβίωσης ο συνήγορος του παιδιού μας ανέφερε ελλείψεις τόσο σε είδη ατομικής υγιεινής, οι οποίες καλύπτονται μέσω προσφορών από ιδιώτες, όσο και σε ζεστό νερό το οποίο παρέχεται 3-4 φορές την εβδομάδα, και πιθανώς όχι σε επαρκή ποσότητα. Υπάρχει επίσης το πρόβλημα της έλλειψης μόνιμου ιατρικού προσωπικού, ενώ τα προβλεπόμενα ποσά για την αγορά φαρμακευτικού υλικού είναι μικρά και οι ανάγκες καλύπτονται εν μέρει από δωρεές εκ μέρους φαρμακείων, καθώς και με αγορά από το φιλόπτωχο ταμείο του Καταστήματος,
Γενικότερα ο Συνήγορος του Παιδιού από την αυτοψία που πραγματοποίησε βγήκε το συμπέρασμα ότι το μεγαλύτερο μέρος των αναγκών των κρατουμένων καλύπτεται από δωρεές ιδιωτών. Το υλικό συγκεντρώνεται στην Κοινωνική Υπηρεσία και να διανέμεται στους κρατουμένους, ανάλογα με τις ανάγκες. Τέλος σε ότι αφορά το ζήτημα της τηλεφωνικής επικοινωνίας των κρατουμένων, καλύπτεται με δωρεά τηλεκαρτών από τον ΟΤΕ και από ιδιώτες.
Για ποια αδικήματα βρίσκονται οι νέοι στη φυλακή
Τα πιο συνηθισμένα αδικήματα των ανήλικων κρατουμένων είναι κλοπή-ληστεία, ξυλοδαρμός, ναρκωτικά και παράνομη είσοδος στην χώρα. Η συντριπτική πλειοψηφία των παιδιών που μπαίνουν φυλακή προέρχεται από τις κατώτερες κοινωνικές και οικονομικές τάξεις όπως μετανάστες, αθίγγανοι και παιδιά ορφανά ή άπορων οικογενειών.
Προγράμματα απεξάρτησης
Στις φυλακές ανηλίκων Αυλώνα υπάρχει πρόγραμμα απεξάρτησης, με συμβουλευτική ψυχολογική υποστήριξη, σε συνεργασία με το πρόγραμμα Στροφή του ΚΕΘΕΑ που προσπαθούν με επισκέψεις έως και τέσσερεις φορές τη βδομάδα να βοηθήσουν τα εξαρτημένα παιδιά.
Σε ολόκληρη την Ελλάδα το μοναδικό Κέντρο Απεξάρτησης Τοξικομανών Κρατουμένων λειτουργεί από το 2002 σε ξεχωριστό κτίριο δίπλα από τις φυλακές γυναικών του Ελαιώνα για άντρες και γυναίκες κρατούμενους χρήστες. Κρατούμενοι από όλη την Ελλάδα μπορούν να ενταχθούν στα προγράμματα απεξάρτησης κατόπιν αιτήσεως τους.
Επανένταξη
Το μεγάλο πρόβλημα ξεκινάει μετά την αποφυλάκιση. Το στίγμα ακολουθεί τον κρατούμενο, τον προσδιορίζει, μεγαλώνει το ψυχικό βάρος. Οι νέοι αποφυλακισμένοι χρειάζονται μεγάλο απόθεμα αντοχής για να μπορούν να απορροφούν την απόρριψη, να ξαναπροσπαθούν.
Από το 2007 λειτουργεί υπό την εποπτεία του Υπουργείου Δικαιοσύνης το κέντρο επανένταξης αποφυλακιζόμενων με την ονομασία «Επάνοδος». Προσφέρει προγράμματα για την ομαλή κοινωνική ενσωμάτωση όσων αποφυλακίζονται, ειδικότερα για την επαγγελματική κατάρτιση και προώθησή τους στην αγορά εργασίας, τη συμβουλευτική και ψυχοκοινωνική υποστήριξή τους, προγράμματα απεξάρτησης, μέχρι προσωρινή στέγη.
Άλλος ένας φορέας, μη κυβερνητικός, είναι η «Άρσις», μία κοινωνική οργάνωση Υποστήριξης νέων 15 ‘έως 21 ετών που ασχολείται και με την επανένταξη ανήλικων φυλακισμένων.
Το κύριο όμως πρόβλημα είναι η εύρεση εργασίας. Παρά την προσπάθεια που γίνεται δεν υπάρχει δίκτυο εργοδοτών ήδη ευαισθητοποιημένων οι οποίοι θα έχουν δηλώσει την πρόθεσή τους να απασχολήσουν αποφυλακισμένους. Για τους αλλοδαπούς τα πράγματα είναι ακόμη πιο δύσκολα.
Υ.Γ.1 Το παρόν κείμενο αποτελεί πρόσφατο ρεπορτάζ μου που μου βγήκαν τα μάτια να το κάνω. Ελπίζω να σας διαφώτισε...
Υ.Γ.2 Και ΝΑΙ, μπορώ να γράψω και σοβαρό κείμενο.
